Witajcie na stronie:
380 LECIA lokacji SWARZĘDZA
Szanowni Państwo!
Rok 2018 obfitował w wiele, ważnych dla Swarzędza wydarzeń. Jubileusz 380-lecia lokacji naszego miasta był dla wszystkich prawdziwym wyzwaniem!
Chcieliśmy uczynić ten czas niezapomnianym i to się nam wspólnie udało!
Zorganizowaliśmy jubileuszowe spotkania, koncerty, wystawy, rajdy, biegi, rozgrywki sportowe. Otworzyliśmy nasze muzeum historyczne: Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki. Wydaliśmy pamiątkowe publikacje, zaprosiliśmy na filmową historię Swarzędza pt. „Swarzędz na szlaku dziejów”.
Bawiliśmy się na imprezach miejskich, radośnie i rodzinnie.
Szczególnie uroczyście obchodziliśmy 865-lecie Wierzenicy, 100-lecie wybuchu Powstania Wielkopolskiego, 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości.
Pozostawiamy Państwu do dyspozycji tę jubileuszową stronę – dla wspomnień, dla wzruszeń, dla pamięci…
Znajdziecie tu ulotny ślad czasu i ogrom historycznej wiedzy. Jedno i drugie warte jest Waszej uwagi.
Serdecznie pozdrawiam
Marian Szkudlarek
Burmistrz Miasta i Gminy Swarzędz
1621
Zawarcie umowy ze starszyzną żydowską z Poznania
1638
Akt lokacyjny Swarzędza
1653
Powstaje cech w Swarzędzu
1834
Powstanie pierwszej szkoły ludowej
1836
Ukończenie budowy świątyni ewangelickiej
1860
Ukończenie budowy ratusza
1887
Budowa linii kolejowej
1894
Powstanie Towarzystwa Przemysłowego w Swarzędzu
1901
Ogród Zdrojowy Hermana Marco
1906
Strajk dzieci swarzędzkich
1907
Powstanie ochotniczej straży pożarnej
1910
Budowa wieży ciśnień i gazowni miejskiej
1918
Powstanie Wielkopolskie w Swarzędzu
1919
Pierwszy polski burmistrz Swarzędza
1929
Powstaje najnowocześniejsza fabryka mebli w kraju
1934
Zmiany administracyjne dotyczące Swarzędza
1934
I Targi Meblowe
1937
Podłączenie Swarzędza do sieci elektrycznej
1939
Początek okupacji hitlerowskiej
1945
Zakończenie okupacji hitlerowskiej
1952
Powstanie Swarzędzkiej Fabryki Mebli
1958
Powstanje Spółdzielnia Mieszkaniowa
Akt lokacyjny Swarzędza
1638
W tym roku wojewoda kaliski Zygmunt Grudziński, właściciel wsi Swarzędz wchodzącej w skład jego dóbr, wydziela z nich część ziemi, której – po uzyskaniu zgody króla Zygmunta III Wazy – nadaje prawa miejskie. Nowe miasto otrzymuje nazwę „Grzymałów”. Przywilej lokacyjny zawiera aż 33 punkty porządkujące sprawy związane z funkcjonowaniem miasta. Wraz z nazwą miasto otrzymuje herb, będący połączeniem dwóch herbów rodowych: Grudzińskich (herbu Grzymała)
i Opalińskich (herbu Łodzia), z których wywodziła się żona Zygmunta Grudzińskiego – Anna. Herb przedstawia otwartą bramę o trzech wieżach w złotej łodzi. W środku bramy stoi rycerz z mieczem w ręku. Zygmunt Grudziński podpisuje przywilej lokacyjny 28 sierpnia 1638 roku na zamku
w Kórniku.
Powstaje cech w Swarzędzu
1653
1653
W 1653 roku powstał cech zrzeszający stolarzy. Zapisy statutowe dla niego zatwierdził osobną ustawą w roku 1658 król polski Jan Kazimierz („Ustawa Bractwa Teszarskiego czyli Stolarskiego”).
Początkowo stolarstwo nie odgrywało poważniejszej roli w życiu gospodarczym miasta.
Ustępowało sukiennictwu, płóciennictwu czy krawiectwu. Znaczący rozwój nastąpił dopiero pod koniec XIX wieku, gdy do warsztatów obróbki drewna trafiły maszyny parowe. Niestety, pierwsza wojna światowa, ograniczenia gospodarcze i powołanie większości rzemieślników i czeladników do armii ten rozwój zahamowały.
W latach międzywojennych następuje stopniowe ożywienie w stolarstwie. W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku było w Swarzędzu 30 warsztatów, a po odzyskaniu niepodległości działało już 70 mistrzów i warsztatów. Oprócz zakładów mniejszych pojawiły się pierwsze większe przedsiębiorstwa stolarskie, takie jak fabryka Antoniego Tabaki. Jej początki to warsztat założony
w 1905 roku, w którym zatrudnienie znalazło kilku robotników, w 1938 roku zaś pracowało tu już 130 robotników.
Swarzędzki Cech Stolarzy powstał w 1921 roku. Pierwszym cechmistrzem wybrano mistrza stolarskiego Franciszka Janiszczaka. W 1934 roku Cech zorganizował pierwsze Targi Meblowe, które przyniosły swarzędzkim stolarzom duży rozgłos. W 1935 roku na potrzeby Targów zbudowano nowoczesny pawilon wystawowy, a Swarzędz stał się powszechnie znanym ośrodkiem stolarstwa.
Po latach okupacji i zawirowaniach ustrojowych lat powojennych, w lutym 1957 roku władze miasta przywróciły działalność Cechu Stolarzy, a w lipcu tego roku prawo własności do pawilonu wystawowego.
W 2012 roku Cech Stolarzy Swarzędzkich otrzymał wyróżnienie „Zasłużony dla Miasta i Gminy Swarzędz”. W 2014 roku - w osiemdziesiątą rocznicę pierwszych Targów Meblowych stolarze swarzędzcy świętowali swój jubileusz w całkowicie zmodernizowanej i przebudowanej siedzibie. Przed pawilonem meblowym odnowiono wysokie krzesło, charakterystyczny znak rozpoznawczy
w przestrzeni miasta.
Swarzędzka szkoła ludowa
1834
3 listopada tego roku otwarta została katolicka szkoła ludowa. Była to najstarsza szkoła
w Swarzędzu. Prace nad jej utworzeniem władze miasta i parafii podejmowały już wcześniej,
ale bez wyraźnego skutku. Nowa szkoła mieściła się w drewnianym, krytym strzechą budynku
na dzisiejszej ul. Zamkowej, w pobliżu kościoła św. Marcina, czyli poza ówczesnymi granicami miasta Swarzędz. Pierwszym nauczycielem w szkole był Jan Bammes. Budynek murowany, znacznie powiększony, powstał dopiero w roku 1896. W okresie okupacji hitlerowskiej była
tu szkoła niemiecka, a w 1945 roku szpital wojenny wojsk radzieckich. W czasach nam już współczesnych (1986-1988) dobudowano nowe skrzydło szkoły wraz z salą gimnastyczną, a stary budynek poddano generalnemu remontowi.
Swarzędzka świątynia ewangelicka
1836
Na obecnym Placu Niezłomnych (w czasach pruskich zwanym Kirchenplatz, a w II Rzeczpospolitej Starym Rynkiem) przez ponad 100 lat stała murowana świątynia ewangelicka.
Jej budowę rozpoczęto pod koniec XVIII w., a ukończono w 1836 roku. Trzydzieści lat później dobudowano wieżę, stanowiącą dominujący element w bryle kościoła. Kościół powstał dzięki finansowemu wysiłkowi wspólnoty ewangelickiej. Wśród jej członków był Louis von Treskow, właściciel m.in. wsi Wierzonka. Finansowej pomocy udzielił także król pruski Fryderyk Wilhelm III. Gmina ewangelicka w Swarzędzu istniała przez trzy stulecia - od I połowy XVII w. do końca drugiej wojny światowej. Budynek kościoła został rozebrany w 1950 roku, po opuszczeniu Swarzędza przez ewangelików, ponieważ ówczesne władze miasta nie znalazły dla niego nowego przeznaczenia. W latach pięćdziesiątych zlikwidowano także istniejący cmentarz ewangelicki, już wówczas mocno zdewastowany i rozgrabiony. Na jego terenie utworzono park. Dziś dawną wspólnotę protestancką przypomina tablica na cmentarzu i pozostałości podziemi dawnej świątyni wyeksponowane na Placu Niezłomnych.
rAtusz miejski
1860
W 1860 roku oddano do użytku murowany budynek ratusza miejskiego. Budynek znajdował się
na tzw. Rynku Nowym (czyli dzisiejszym Rynku).
Był to jednopiętrowy, murowany gmach zwieńczony wieżą zegarową. Jego budowa trwała bardzo długo, rozpoczęła się pod koniec XVIII wieku, kiedy to rozebrano poprzedni, drewniany ratusz, istniejący od 1695 roku. Jednak w budżecie miasta ciągle brakowało funduszy, a różne kataklizmy dziejowe spychały budowę na dalszy plan. Obecny kształt budynek ratusza uzyskał w latach 1939-1941; dobudowano wówczas drugie piętro, a całość wydłużono o kilkanaście metrów, w ten sposób przybyły dodatkowe pomieszczenia, także w części istniejącej już przed wojną.
Ogród Zdrojowy Hermana Marco
1901
Nad Jeziorem Swarzędzkim prowadził działalność tzw. Ogród Zdrojowy Hermana Marco. Był to ośrodek wypoczynkowo-letniskowy z ogrodem i dużym zapleczem kuchennym, zapewniający nawet dłuższy pobyt wypoczynkowy. W ofercie znajdowały się m.in. przejażdżki łodziami po jeziorze, zwiedzanie mini ogrodu zoologicznego, czy zabawy w dużej sali bankietowej.
Do ośrodka przybywały liczne wycieczki z Poznania, głównie Niemców, ze względu na dogodne połączenie kolejowe. Pozostałością po Ogrodzie Zdrojowym H. Marco jest budynek, w którym
w latach pięćdziesiątych ulokowano kino „Rusałka”, a obecnie mieści się Dom Akcji Katolickiej im. Jana Pawła II.
Szkoła ludowa - miejsce strajku
1906-1907
Podczas zaboru władze niemieckie stopniowo starały się wypierać język polski z życia publicznego, w tym ze szkół. W 1887 władze pruskie usunęły język polski jako osobny przedmiot, ale gdy nakazano również naukę religii po niemiecku, polscy uczniowie podjęli strajk. Swarzędzkie dzieci strajkowały od 23 października 1906 do 20 czerwca roku następnego. Nie chciały odmawiać modlitw w języku niemieckim i posługiwać się nim także na innych lekcjach, protestowano również przeciwko zniemczaniu nazwisk polskich. Po zajęciach w szkole uczniowie gromadzili się przy kościele św. Marcina, gdzie wspólnie modlili się i śpiewali pieśni religijne w języku polskim. Karano ich za to chłostą, tzw. lekcjami aresztu (wielogodzinne przetrzymywanie w szkole po lekcjach), nie zgadzano się na promocję do następnej klasy, a rodziców skazywano wyrokami sądowymi na wysokie kary grzywny. 1 listopada 2007 roku przy kościele św. Marcina odsłonięto granitową tablicę upamiętniają patriotyczną postawę swarzędzkich dzieci sprzed 110 lat.
Swarzędzka OSP
1907
Ochotnicza Straż Pożarna w Swarzędzu powstała 1 lipca 1907 roku. Początkowo tworzyli ją
w większości Niemcy, na 46 członków było tylko 2 Polaków. Podstawowy problem w tamtym okresie stanowił zakup odpowiedniego sprzętu strażackiego i umundurowania, a także pozyskanie odpowiedniej siedziby. W 1913 roku powstała remiza strażacka przy ul. Bramkowej. Był
to parterowy budynek z dwoma wjazdami dla wozów strażackich i wieżą obserwacyjną. Przetrwał w takim stanie do lat sześćdziesiątych XX wieku, wówczas gmach remizy rozbudowano o jedno piętro. Lata pierwszej wojny światowej zahamowały rozwój swarzędzkiej OSP. Wielu jej członków zostało powołanych do armii niemieckiej, a w 1918 roku większość strażaków narodowości polskiej wzięło w znacznym stopniu udział w Powstaniu Wielkopolskim, za co zapłacili życiem
po zajęciu Swarzędza przez hitlerowców w 1939 r.
Swarzędzcy Powstańcy
1918
Już 28 grudnia 1918 roku powołano w Swarzędzu Radę Ludową (w miejsce istniejącej wcześniej Rady Żołniersko-Robotniczej) jako władzę wykonawczą w mieście i okolicy. Na jej czele stanął Tadeusz Staniewski. Powołano także Straż Ludową (zamiast istniejącej Straży Obywatelskiej) do pilnowania porządku w mieście z Władysławem Napieralskim jako dowódcą.
Następnego dnia Rada Ludowa przejęła władzę w mieście z rąk niemieckiego burmistrza Bruno Glabischa, a na budynku ratusza, poczty i dworca kolejowego zawieszono – po 125 latach niewoli – biało-czerwony sztandar.
Do Poznania – ośrodka powstańczego, wyruszyły ze Swarzędza dwa oddziały:
- 29 grudnia 1918 r. - kilkunastoosobowy oddział ze Stanisławem Kwaśniewskim na czele, którego celem było zdobycie broni,
- 16 stycznia 1919 r. - około 60 ochotników, którzy zasilili wojska powstańcze.
Ochotnicy swarzędzcy walczyli głównie na froncie zachodnim. W ciężkich walkach pod Zbąszyniem, Grójcem, Babimostem i Nową Wsią zginęli: Józef Kuhnert – jeden z młodszych uczestników powstania, pochowany na swarzędzkim cmentarzu przy ul. Poznańskiej oraz Stanisław Młyńczak, Andrzej Laskowski, Antoni Przybył, Aleksander Preiss i Stanisław Zajączkowski -spoczywają w kwaterze powstańczej cmentarza w Nowej Wsi Zbąskiej.
Na kamienicy na swarzędzkim Rynku w miejscu, skąd wyruszył oddział ochotników do Powstania, w roku 2005 została umieszczona pamiątkowa tablica.
Tadeusz Staniewski
1919
Urodził się 25 października 1873 r. w Kiełczewie. W Swarzędzu osiedlił się około 1898 r.
po zawarciu związku małżeńskiego z Franciszką Czajkowską. Początkowo prowadził w Swarzędzu sklep drogeryjny – zgodnie ze swoim wykształceniem. Szybko zyskał zaufanie społeczne ludności polskiej, której pomagał w różnych sprawach urzędowych. Pod koniec 1918 r. pod jego przewodnictwem utworzono w Swarzędzu Radę Robotniczo-Żołnierską, przekształconą następnie w Radę Ludową i Straż Obywatelską. Wszystkie te zgromadzenia zbierały się w jego domu przy rynku. W grudniu 1918 r. wybrany został delegatem powiatu wschodnio-poznańskiego na Sejmik Dzielnicowy w Poznaniu. W 1919 roku został pierwszym, po odzyskaniu niepodległości, burmistrzem polskim - przejął władzę z rąk niemieckiego burmistrza B. Glabischa. Ponownie wybrany w 1929 roku, był burmistrzem nieprzerwanie do 1939 roku. W czasie swego urzędowania podejmował wiele inicjatyw gospodarczych i społecznych, które przyczyniły się do rozwoju miasta. Miasto za jego kadencji powiększyło swój obszar, rozbudowało się, zostało zelektryfikowane
i skanalizowane. Dbał o rozwój rzemiosła (był w komitecie budowy pawilonu meblowego na
II Targi Meblowe). W okresie kryzysu gospodarczego uruchomił roboty publiczne jako formę pomocy dla bezrobotnych oraz darmową jadłodajnię. T. Staniewski sprzyjał różnym inicjatywom społecznym, m.in. mocno popierał rozwój sportu. W działalność społeczną włączała się także jego żona. Urząd burmistrza pełnił do dnia wkroczenie hitlerowców do Swarzędza. Przetrzymywany najpierw jako zakładnik, w lutym 1940 r. przewieziony został do Domu Żołnierza w Poznaniu, później do Fortu VII, a stamtąd do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zmarł 26 sierpnia 1940 r.
Dziś jego imię nosi jedna ze swarzędzkich ulic oraz II Liceum Ogólnokształcące. Na domu,
w którym mieszkał, wisi pamiątkowa tablica.
Powstaje najnowocześniejsza fabryka mebli w kraju
1929
Genialny samouk, który przed wojną zbudował w Swarzędzu najnowocześniejszą fabrykę mebli
w Polsce.
Po I Wojnie Światowej Tabaka mechanizuje warsztat. Wspólnie z ks. Tadeuszem Mroczkowskim angażuje się na rzecz miasta: organizują Spółkę Akcyjną Rzemieślników, która wykupuje od Niemców warsztaty. Tworzą cech stolarzy, angażują się przy budowie hali targowej.
W połowie lat 20-tych Tabaka wpada na genialny plan - będzie robił tylko krzesła i stoły, ale za to na przemysłową skalę.
W 1929 roku Fabryka Stołów i Krzeseł A. Tabaki staje się najnowocześniejszą fabryką mebli w kraju. W przededniu drugiej wojny zatrudnia 270 osób. Połowę wyprodukowanych mebli kupują Niemcy, Holendrzy, Duńczycy i Turcy.
Wybucha II Wojna Światowa. Fabrykę Tabaków przejmują Niemcy. Produkują w niej skrzynki
do amunicji. Tabakowie przeprowadzają się do Warszawy, gdzie w 1944 roku zostają aresztowani
i wywiezieni do obozów koncentracyjnych, z których już nie wrócili.
i Targi Meblowe
1934
Pierwsze swarzędzkie Targi Meblowe odbyły się w dniach od 30 września do 4 listopada 1934 roku, w budynku przy obecnej ul. Piaski. Miały one być jednym ze sposobów przełamania zastoju w rzemiośle stolarskim, spowodowanym m. in. kryzysem finansowym
na świecie. Komitet organizacyjny stanowili: Franciszek Janiszczak (prezes), Marian Nurkowski, Leon Krzyżaniak, Stanisław Piątek, Adam Czarnecki, Stanisław Drynkowski, Franciszek Suchocki, Czesław Jarczyński, Józef Brodowski, Stanisław Jarczyński, Jerzy Szandro, Józef Pohl. Na Targach swoje produkty meblarskie wystawiły aż 44 firmy
ze Swarzędza, a artykuły reklamujące lub omawiające swarzędzkie rzemiosło ukazały się
w większości gazet i czasopism poznańskich, m. in. w Przewodniku Katolickim. Powodzenie imprezy wystawienniczej swarzędzkich stolarzy zaowocowało wybudowaniem w następnym roku samodzielnego pawilonu wystawienniczego w Swarzędzu i zorganizowaniem w 1936 roku kolejnych Targów Meblowych.
Początek okupacji hitlerowskiej
1939
11 września 1939 roku do Swarzędza wkroczyły pierwsze patrole wojsk niemieckich. Miasto znalazło się początkowo pod zarządem Wehrmachtu, miesiąc później pod zarządem władz cywilnych. Pojawia się nowa nazwa miasta – Schwersenz.
Od pierwszych dni okupacji rozpoczęły się działania mające na celu eksterminację Polaków. Jedną z pierwszych akcji było rozstrzelanie 11 października na swarzędzkim Rynku trzech mieszkańców miasta: Jana Pawlaka, Kazimierza Witkowskiego i Edmunda Knade, a tydzień później, 18 października, młodego czeladnika swarzędzkiego Zygmunta Utraty.
W listopadzie rozpoczęły się masowe aresztowania, wysiedlenia do Generalnego Gubernatorstwa, wywózki na roboty przymusowe do Niemiec oraz niewolnicza praca na miejscu, obejmująca osoby od 14 do 60 roku życia. Kilkunastu Żydów – mieszkańców Swarzędza - wywieziono do Poznania
i ślad po nich zaginął, a majątek przeszedł w ręce Niemców. Także polskie zakłady i warsztaty rzemieślnicze stały się własnością okupanta.
zakończenie okupacji hitlerowskiej
1945
22 stycznia wkroczyły do Swarzędza pierwsze czołgi Armii Czerwonej. Kilka dni wcześniej,
na wieść o zajęciu Wrześni przez Rosjan, miasto opuściła w panice niemiecka ludność cywilna, młodzież z Arbeitsdienst-u, władze oraz wycofujące się przed zbliżającym frontem oddziały wojsk hitlerowskich.
Swarzędz stał się miastem przyfrontowym. W części budynku swarzędzkiego Ratusza ulokowało się rosyjskie dowództwo wojskowe, w drugiej ulokowano rannych oficerów. Miejsc, gdzie rozmieszczano rannych, było zresztą w Swarzędzu więcej, m.in. w opuszczonych barakach Arbeitsdienst-u, w budynku szkoły przy ul. Zamkowej i w kamienicach na Rynku. Źródła archiwalne podają, że przez swarzędzki szpital polowy w tamtym okresie przewinęło się około
12 tys. rannych i chorych. Warto tu wspomnieć doktora Kazimierza Kosmalę, swarzędzkiego lekarza, który położył duże zasługi w leczeniu pacjentów w tym trudnym okresie.
Rynek i pobliskie uliczki stały się także tymczasowym miejscem pochówku poległych i zmarłych. Ekshumacja zwłok żołnierzy nastąpiła kilka miesięcy później, stopniowo przenoszono je na cmentarz na poznańskiej Cytadeli.
Pierwszym powojennym burmistrzem Swarzędza został Władysław Walczak, stolarz, powołany na to stanowisko przez pełnomocników tzw. Rządu Lubelskiego, którzy przybyli do miasta pod koniec stycznia 1945 roku.
Swarzędzka Fabryka Meblii
1952
Swarzędzkie Fabryki Mebli (w skrócie SFM) powstały 1 stycznia 1952 roku na bazie dwóch przedwojennych fabryk: Fabryki Krzeseł i Stołów Antoniego Tabaki i Tartaku Parowego – Obróbka Drewna Franciszka Zawidzkiego. Fabryki te znacjonalizowano w latach 1947-1948 i włączono
do przedsiębiorstwa Wielkopolskie Zakłady Przemysłu Drzewnego (jako WZPD nr 9 i WZPD
nr 10). W 1952 roku zakłady zostały wydzielone z WZPD i połączone w całość pod nazwą Swarzędzka Fabryka Mebli (jako Zakład nr 1 i Zakład nr 2). W 1957 roku dokonano kolejnej reorganizacji: Zakład nr 1 pozostał przy nazwie SFM, Zakład nr 2 stał się Swarzędzką Fabryką Krzeseł. Taka struktura istniała do końca roku 1964, gdy ponownie połączono fabryki. Stopniowo fabryka rozrastała się; przyłączono do niej zakłady z Kostrzyna, Poznania, Jarocina, Rawicza
Bojanowa, Kościana, Gostynia i Mosiny. Była największym zakładem w Swarzędzu (zatrudniającym ponad tysiąc pracowników) i największą fabryką mebli w kraju. Produkowała wyroby (przy zastosowaniu nowoczesnych technologii i bogatego wzornictwa) na Polskę i świat. Dysponowała dużym zapleczem socjalnym dla pracowników i ich rodzin. Po przemianach ustrojowych w Polsce nastąpiła komercjalizacja SFM – z przedsiębiorstwa państwowego utworzono spółkę akcyjną SFM S.A., następnie, jako jedną z pierwszych w III RP, sprywatyzowano ją.
W lipcu 2000 roku zmieniono nazwę spółki na Swarzędz Meble S.A., a 10 marca 2009 roku walne zgromadzenie spółki podjęło uchwałę o jej rozwiązaniu i likwidacji. Rok później złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, a z dniem 16 stycznia 2011 roku wycofano akcje Swarzędz Meble S.A.
z obrotu giełdowego.
Swarzędzka Spółdzielnia mieszkANIOWA
1958
W 1958 roku przy Swarzędzkich Fabrykach Mebli zawiązała się Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa. Miała charakter zamknięty, tzn. jej członkami mogli być tylko pracownicy SFM. Dwa lata później do użytku został oddany pierwszy spółdzielczy blok (przy ul. Poznańskiej 33). Dołączył on do istniejących w tym miejscu dwóch innych budynków, które wcześniej fabryka -
z własnych funduszy - wybudowała dla swoich pracowników.
W 1961 roku Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa przekształciła się w Międzyzakładową Robotniczą Spółdzielnię Mieszkaniową. Zmiana ta pozwoliła przyjmować do grona członków pracowników z innych swarzędzkich zakładów pracy (Fabryki Krzeseł oraz Przetwórni Pierza
i Puchu). Pierwszy blok, oddany do użytku w ramach tej Spółdzielni, powstał przy ul. Cieszkowskiego (obecnie osiedle Władysława IV).
W 1967 roku istniejąca spółdzielnia przekształciła się w Spółdzielnię Mieszkaniową Swarzędz. Odtąd członkami spółdzielni mogły być osoby spoza swarzędzkich zakładów pracy, a także spoza Swarzędza. Pierwszy budynek mieszkalny w ramach nowej struktury oddano do użytku
w 1968 r. w granicach dzisiejszego osiedla Zygmunta III Wazy.
W kolejnych latach spółdzielnia powiększała systematycznie swój zasób mieszkaniowy; wybudowano bloki wielorodzinne na os. Dąbrowszczaków, Czwartaków, Kościuszkowców i przy ul. Gryniów, a następnie na południu Swarzędza: na os. Raczyńskiego, Cegielskiego, Działyńskiego i Mielżyńskiego. Spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe spowodowało, że liczba mieszkańców miasta w krótkim czasie znacznie się powiększyła.
Od roku 1997 – po kolejnych zmianach statutowych – spółdzielnia funkcjonuje pod nazwą „Spółdzielnia Mieszkaniowa Swarzędz”. W swoich zasobach posiada m.in. około 5900 mieszkań
o łącznej powierzchni blisko 320 tys. m2.
